سایت خبری شهر اولین ها//سامان قدوسی :پنجم خرداد 1287 شاید برای کمتر کسی خاطره‌ساز باشد، تاریخی که با اقتصاد، سیاست، فرهنگ و جامعه ایرانیان گره خورده است. این تاریخ اولین باری است که نفت در سرزمین ایران و در خاورمیانه کشف شد. ماده‌ای سیاه که مسبب فراز و نشیب‌های بسیاری در تاریخ صد و چند […]
سایت خبری شهر اولین ها//سامان قدوسی :پنجم خرداد 1287 شاید برای کمتر کسی خاطره‌ساز باشد، تاریخی که با اقتصاد، سیاست، فرهنگ و جامعه ایرانیان گره خورده است. این تاریخ اولین باری است که نفت در سرزمین ایران و در خاورمیانه کشف شد. ماده‌ای سیاه که مسبب فراز و نشیب‌های بسیاری در تاریخ صد و چند ساله خود در ایران و حتی در جهان بود. به همین مناسبت در سالروز اکتشاف نفت «فرهیختگان» به بررسی تاریخچه ورود خارجی‌ها، پیشینه شهر مسجدسلیمان و شمایل این شهر پس از 108 سال تولید نفت پرداخته است.
اوایل سال 1279 بود که ویلیام ناکس دارسی با مظفرالدین شاه قاجار وارد مذاکره برای اکتشاف نفت در ایران شد. هرچند این قرارداد برای اکتشاف 60 سال نفت در ایران منعقد شده بود، اما دولت بریتالیا سالیان سال پس از پایان قرارداد از ذخایر نفتی ایران بهره‌برداری کرد و سود فراوانی را از آن خود کرد. به‌گونه‌ای که به گفته مورخان، سودی که دولت بریتانیا پس از دارسی به جیب زد بسیار بیشتر از میزان درآمد دارسی بود. دارسی بابت امتیاز اکتشاف در یک میلیون و 200 هزار کیلومتر از ایران مبلغ 20 هزار پوند به شاه ایران داد و قرار شد با اکتشاف نفت 16 درصد از درآمد نفت به خزانه شاه واریز شود و در ازای آن دارسی حق داشته 60 سال نفت ایران را خارج کند. با موافقت شاه، جورج رینولدز که سرپرست تیم حفاری نارکس دارسی در ایران بود، به ایران وارد شد و سوم بهمن 1286 فعالیت حفاری خود را در میدان نفتون (بعدها چاه شماره یک) در منطقه خرسان مسجدسلیمان آغاز کرد. البته پیش از این منطقه در کیاسرخ کرمانشاه و ماماتحین به سمت هفت گل حفاری‌هایی را انجام دادند که به نتیجه نرسیده بود، هرچند این مناطق بعدها با حفاری‌های عمیق‌تر منجر به تولید نفت شد. تیم دارسی پیش از ایران موازی با برخی شرکت‌های دیگر آمریکایی و اروپایی فعالیت‌های حفاری را در مناطق مختلف خاورمیانه انجام داده بودند که هیچ‌کدام نتیجه‌ای نداشت. هنوز چیزی از فعالیت حفاری در ایران نگذشته بود که دارسی به ورشکستگی نزدیک شد، چراکه تنها در سال 1983 نزدیک به 500 هزار پوند هزینه فعالیت‌های نفتی در خاورمیانه شده بود. به همین منظور دارسی «شرکت نفت برمه» را در این سرمایه‌گذاری شریک کرد و 100 هزار پوند پول برای حفاری تزریق شد و فعالیت حفاری از سر گرفته شد. با رسیدن به عمق هزار پایی دارسی از رینولدز خواست حفاری را متوقف کند و از ایران خارج شود، رینولدز که خود با دیدن چشمه‌های نفت در آن نقطه از کشف نفت مطمئن بود، بر خلاف دستور دارسی و با وجود شرایط سخت کار و فعالیت بدون پشتیبانی مالی، فعالیت را ادامه داد. پنجم خرداد بود که غرش پمپ‌هایی که به واسطه بخار دل زمین را می‌شکافتند و به عمق زمین نفوذ می‌کردند، متوقف شد و طلای سیاه فوران کرد و آسمان سیاه شد. رینولدز و تیمش در عمق 1179 پایی یا 360 متری به نفت رسید. پنج خرداد 1287 روزی بود که نفت از چاه شماره یک فوران کرد و نقطه عطفی برای صنعت نفت ایران و خاورمیانه شد. شدت این فوران به حدی بود که کارگران مجبور به حفر گودالی در نزدیکی دکل شدند تا نفت جاری شده را در آن ذخیره کنند، بعدها نفت ذخیره‌شده در این گودال برای تامین انرژی حفاری چاه‌های شماره 2، 3 و چند چاه دیگر مورد استفاده قرار گرفت.
شهری که
پیش از نفت نبود
تا قبل از اکتشاف نفت در منطقه مسجدسلیمان جز افراد بومی و نیروهای خارجی کسی در این منطقه سکنی نداشت. اما با کشف نفت مردم از سراسر کشور به دنبال کار به مسجدسلیمان آمدند. در آن زمان زندگی شهری به معنای کنونی در آنجا وجود نداشت، بیشتر اتفاقاتی که در حوزه نفت مسجدسلیمان رخ می‌داد اولین‌های صنعت نفت خاورمیانه بود، از آن جمله می‌توان به اولین واحدهای تاپینگ پلنت، واحدهای بهره‌برداری، پالایشگاه نفت، پالایشگاه گاز، نیروگاه برق، زمین گلف و… اشاره کرد. با رونق گرفتن صنعت نفت شهر مسجدسلیمان شروع به پیشرفت کرد و مردم توانستند در زمینه‌های مختلف نفت کار کنند و متخصصان زیادی در این منطقه رشد کردند و به جامعه راه یافتند.
مسجد سلیمان
108 سال بعد
حالا پس از گذشت 108 سال شرکت بهره‌برداری نفت مسجدسلیمان روزانه 135 هزار بشکه از میادین هفت گل، نفت سفید، پرسیاه، قلعه نار و خود شهر مسجدسلیمان تولید می‌کند و مجموع چاه‌های شهر مسجدسلیمان هم‌اکنون ظرفیت تولید 20 هزار بشکه نفت در روز را دارند. با همه این مسائل و با وجود اولین‌های بسیاری که با شکل‌گیری صنعت نفت در این شهر ایجاد شد، حالا بیکاری، مشکلات زندگی و مسائل اجتماعی و فرهنگی بسیاری گریبانگیر مردم منطقه است؛ راه دسترسی مسجدسلیمان همان راهی است که 108 سال پیش ساخته شد. مشکلات زیرساختی شهر از جمله آب شرب با معضلات بسیاری روبه‌رو است. شهری که دیر زمانی رونق اقتصاد کشور را رقم زده بود و آغازی برای گردش چرخ اقتصاد ایران به شمار می‌رفت حالا به کوره‌راهی بی‌رونق تبدیل شده است. جوانان این شهر هر روز برای یافتن کار و کسب درآمد راهی کلانشهرهای دیگر می‌شوند و برای بازگرداندن زندگی به شهر خود برنامه‌ای ندارند. مسجدسلیمان 108 سال پس از نفت نشانی از طلای سیاه در خود ندارد.
