وقتی امکان برخی رفتار های ناهنجار اجتماعی در فضای مجازی ممکن می شود …
وقتی امکان برخی رفتار های ناهنجار اجتماعی در فضای مجازی ممکن می شود …

سایت خبری شهر اولین ها//برای تبیین بحران هویت در فضای مجازی، توجه به یک نکته مهم ضروری است. جوامع در حال گذار، عمدتا در حال سپری کردن و مواجه شدن با بحران های هویت دوره تاریخی خود معادل با دوره صنعتی شدن اروپا بوده اند. با این حال، به طور گریز ناپذیر با پدیده های […]

سایت خبری شهر اولین ها//برای تبیین بحران هویت در فضای مجازی، توجه به یک نکته مهم ضروری است. جوامع در حال گذار، عمدتا در حال سپری کردن و مواجه شدن با بحران های هویت دوره تاریخی خود معادل با دوره صنعتی شدن اروپا بوده اند. با این حال، به طور گریز ناپذیر با پدیده های جهانی شدن و فضای مجازی در فرایند ارتباطات نوین مواجه شده اند. دوره تاریخی جدید نیز همراه خود، نوعی از عناصر بحران زای هویتی را حمل می کند و مسئله کشورهای در حال توسعه از آن پیچیده تر می شود که این کشورها همزمان بدون طی دوره تاریخی خود بحران های نو در توی هویتی را تجربه می کنند که ناشی از روهم افتادگی دو دوره تاریخی است.

به نظر کاستلز، سیاست های مربوط به هویت را باید در جایگاه تاریخی خود بررسی کرد. یکی از عوامل مهم در تاریخ و جغرافیا، مولفه فضای مجازی و قدرت آن است که نیروی قوام بخش هویت و بسیاری دیگر از پدیده ها و فراورده های تاریخی، اجتماعی و فرهنگی است.

جهانی شدن نیز روندی تاریخی و دگرگونی ای مفهومی است که تغییرات و تحولاتی را در برداشت ها، باورها، اندیشه ها و سلیقه های ملت ها به همراه دارد و دامنه آن هویت فرهنگی را نیز فرا گرفته است.

جهانی شدن و فضای مجازی به طور مداوم و گسترده با شیوه ها و داده های مختلف به نوعی دائماً در حال ایجاد تغییر در باورها، انگاره ها، عقاید، ارزش ها، چشم داشت ها و حتی نیازها هستند.

بسیاری معتقدند مهم ترین عامل هویت ساز «معنا»ست و این معناست که دائماً در عصر اطلاعات در حافظه تاریخی جوامع دستخوش تغییر، هر چند تدریجی می گردد. کاستلز با توجه به اهمیت معنا در عصر اطلاعات و تلاش کنشگران مختلف اجتماعی جهت نیل به معنایی خاص، آن را در تقابل با مفهوم قدیمی «کارکرد» قرار می دهد که از سوی نهاد های مسلط و چینش افراد، نهادها و سازمان های جامعه است. هویت منبع معنا برای خوکنشگران است و به دست خود آنها از رهگزار فرایند فردیت بخشیدن، ساخته می شود.

هویت در محیط مجازی به طور مشخص متفاوت با هویت در محیط واقعی است؛ زیرا تفاوت بین محیط ها وجود دارد. شخص مختار است از هویت واقعی اش در محیط مجازی استفاده کند یا نکند. در محیط مجازی، شخص هویتش را در مسیری شکل می دهد که او می خواهد آن را در مقابل دیگران به نمایش بگذارد. به عبارت دیگر، او هویتش را به دیگران تحمیل می کند.

*تامبا سه ویژگی اینترنت و شبکه های اجتماعی را بیان می کند: به هم فشردگی فضا-زمان، حس نکردن مکان و محدوده های محو شده و جماعت تغییر یافته، باید توجه داشته باشیم که ضروری است هر انسانی در یک فضا یا زمان خاص قرار گرفته باشد. هویت نقشی کلیدی را در ارتباطات مجازی ایفا می کند. بعضی مدعی اند توانایی استقرار یک هویت بدون بدن و مستقل از ارزشمندترین جنبه های فرهنگ آنلاین است که به مردم اجازه می دهد نقش ها و روابطی را به گونه ای دیگر هستند، جستجو کنند؛ اما دیگران ادعا می کنند گمنامی، بی مسئولیتی و رفتار خصومت آمیز را تشویق می کند.

واقعیت مجازی امکان انواع تجارب ذهنی را فراهم می سازد که می توانستند مدرن سلطه را منقطع یا متوقف کنند. توانایی واقعیت مجازی در فراگرد خودش نهفته است و اشخاص می توانند در یک محیط با واسطه کامپیوتری خاص، خود و جهان را بازسازی کنند. بنابر این، واقعیت مجازی و کارکرد های این راه، می تواند در جهت غیر طبیعی کردن فرضی درباره هویت های طبیعی داده شده عمل کند. در اتاق های گفتگو مجازی مردم می توانند دقیقاً «به چیزی که آنها می خواهند باشند» یا «دقیقا چطور می خواهند مردم دیگر آنها را ببینند» تبدیل شوند.

ماهیت مکان و فضا در دنیای دیجیتالی کاملا دگرگون شده است. امروز، دنیای واقعی با دنیای مجازی چنان در م فرو رفته که تفکیک آن دو بسیار دشوار شده است. زمان، مفهوم مکانمند گذشته را ندارد. فرهنگ ها به شدت در هم ادغام شده و خلوص مکانی و زمانی دیروز خود را از دست داده اند. بنابر این، طبیعی است که هویت در بند مکان-زمان و فرهنگ مکانمند و زمانمند در فضای جدید دچار بحران شود. شاید بتوان بحران های ناشی از گمنامی را در دو دسته تقسیم کرد: یک دسته بحران های کلی ناشی از مواجهه انسان با فضای مجازی است که از آن به اضطراب دیجیتالی یاد می کنند و دوم، بحران های ناشی از هویت های مجازی.

عاملی، اضطراب را به سه دوره: اضطراب طبیعی، صنعتی و دیجیتالی تقسیم می کند. اضطراب دیجیتالی اضطرابی است که ناشی از ظهور صنعت ارتباطات همزمان و انفجار اطلاعات و مواجهه با انبوهی از دانستنی ها و ندانستنی هاست که انسان را گرفتار ناتوانی در مدیریت ارتباط و بی تعادلی هم در حوزه ارتباطات درون فردی و هم در حوزه ارتباطات بین فردی می کند که جهان بیرونی و عینی انسان را تشکیل می دهد. وی ادامه می دهد: جهان مجازی درون خود، انسان را فضاهای جدیدی مواجه کرده است که برای بعضی قابل فهم است و برای بخش عظیمی، جمعیت جهان منشا گمگشتگی، غربت، تنهایی، تضاد و سردرگمی است. علاوه بر این، عدم انطباق جهان مجازی با جهان واقعی زمینه ساز اظطراب های جدیدی است که در گذشته تجربه نشده است.

بحران های ناشی از هویت های ساختگی با توجه به این که فرد معمولا امکان انتخاب هویت های دیگری دارد که در نظر دیگران مطلوب تر یا خاص تر جلوه می کند، به وجود می آید. در این صورت، فرد هنگام استفاده از امکانات ارتباطی مجازی، هویت واقعی خود را که سراسر زندگی واقعی با آن درگیر است، کنار می گذارد و با هویت جدیدی مواجه می شود. به این ترتیب، معناهای جدیدی وارد ذهن فرد می شود و هویت جدیدی در کنار هویت واقعی و قدیم او قد علم می کند که ذهن فرد را درگیر و دچار بحران می کند؛ زیرا این دو هویت در وضعیت همزمانی قرار می گیرند و فرد نمی تواند به راحتی مفاهیم و خصایص هویتی جدید را با هویت قدیمی و همیشگی اش تطبیق دهد و اساسا ممکن است میان آنها تعارض پدید آید. این بحران احتمالا خستگی، تنش، فشار عصبی و ناکامی را برای فرد به همراه می آورد. این بحران به خصوص برای کسانی به شکل جدیدتر مطرح می شود که تغییرات هویتی فراوان در فضای مجازی برای خود ایجاد و تظابق و هماهنگ کردن این تغییرات با هویت واقعی برای شان دشوار تر می شود.

همچنین کسانی که در جهان واقعی امکان برخی رفتار های ناهنجار اجتماعی یا ارتباطات خاص را ندارند، در این فضا این امکان را بدست می آورند و ممکن است در وضعیتی قرار گیرند که اعمال آن ها در قالب هویت مجازی با هنجار های اجتماعی زندگی واقعی به شدت در تعارض باشد؛ به این ترتیب، دچار بحران بزرگتری خواهند شد.

احسان متین (کارشناس ارشد جامعه شناسی)