قرار بود پالایشگاه زیدون آنطور که در تبلیغات گفته شده بود «با حضور مسئولان کشوری، لشکری و استانی» افتتاح شود، اما نشد. بنرهای کوچک و بزرگ تبلیغات آیین کلنگزنی این پروژه با ظرفیت ۱۵۰ هزار بشکه نفت خام، در گوشه و کنار شهرهای بهبهان و اهواز برافراشته است. این یکی از برنامههای سفر هیأت دولت به خوزستان بود که بعد از انتقادات بسیار به سرانجام نرسید؛ پروژهای که یادآور کلنگزنی پتروشیمی بهبهان(بیدبلند) در شهریور ۱۴۰۱ بود، بدون مجوز سازمان محیط زیست و بدون گزارش ارزیابی اثرات محیط زیستی.
بعد از توقف طرح پتروشیمی مازندران در شهرستان بهشهر و در محدودۀ حفاظتشدۀ میانکاله و درحالیکه این روزها زمزمه راهاندازی پتروشیمی جدیدی به نام «گهرباران» در نزدیکی تالاب میانکاله به گوش میرسد، این بار قرار بود بار دیگر پروژه بزرگ و بدون مجوزی در بهبهان آغاز شود. یک منبع آگاه با ارائه اسناد به «پیام ما» میگوید: «این ششمین بار است که برای طرح پالایشگاه زیدون بهصورت غیرقانونی تلاش میشود. در پنج سال گذشته هر بار موافقتنامۀ اصولی این پالایشگاه نفت خام سبک، باطل شده است.»
برای کوبیدن کلنگ پتروپالایش زیدون بر زمین ۳۷۵ هکتار اراضی ملی بهبهان، تا صبح دیروز تلاش شد اما سرانجام این برنامه از فهرست کلنگزنیهای ابراهیم رئیسی خارج شد. روز چهارشنبه پدرام جدی، مشاور رئیس سازمان محیط زیست، با انتشار توییتی دربارۀ احداث پروژۀ مجتمع پتروپالایش زیدون هشدار داد و گفت که این طرح ارزیابی محیط اثرات محیط زیستی و تأیید سازمان را ندارد. او خبر داده بود که در سفر رئیسی به خوزستان، قرار است کلنگ پتروشیمی زیدون در بهبهان زده شود، اما این طرح ارزیابی اثرات محیط زیست و تأیید سازمان حفاظت محیط زیست را ندارد. جدی در ادامه جملهای از رهبر را هم نقل کرده بود: «همۀ برنامههای صنعتی باید پیوست محیط زیستی داشته باشند».
در واکنش به این توییت خبرساز، صبح دیروز سازمان حفاظت محیط زیست با انتشار اطلاعیهای اعلام کرد که مشاور رئیس سازمان نظر شخصیاش را مطرح کرده است. در این اطلاعیه بر توجه دولت سیزدهم به حفظ محیط زیست اشاره شده و آمده است: «پس از مکاتبۀ دکتر علی سلاجقه، معاون رئیسجمهوری و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با دکتر محمد مخبر، معاون اول رئیسجمهوری در آبانماه ۱۴۰۰ با موضوع اجتناب از کلنگزنی و افتتاح پروژههای فاقد مجوز ارزیابی زیست محیطی، مقرر گردید این امر به جد مورد توجه همۀ دستگاهها و وزارتخانهها قرار گیرد تا از بروز مشکلات محیط زیستی و تخریب منابع طبیعی کشور جلوگیری به عمل آید.»
این اطلاعیه با تأکید بر اینکه از آن پس، در هیچیک از سفرهای استانی ریاستجمهوری و هیأت دولت، پروژۀ فاقد ارزیابی زیست محیطی کلنگزنی یا افتتاح نشده است، عنوان میکند: «مطالب منتشرشده در توییت منسوب به مشاور رسانهای ریاست سازمان حفاظت محیط زیست، نظرات شخصی ایشان بوده و به هیچوجه مورد تأیید سازمان حفاظت محیط زیست نمیباشد.»
اطلاعیۀ سازمان محیط زیست در حالی منتشر شده که پدرام جدی در توییتهای بعدی خود از عملکرد دولت رئیسی در حوزۀ محیط زیست دفاع کرده و آن را «محیط زیستیترین دولت جمهوری اسلامی» خوانده است و نوشته: «پتروشیمی میانکاله و بهبهان از جمله مواردی است که بهدلیل نداشتن تأیید محیط زیست، دولت آن را مورد تأیید قرار نداد و هیچ کلنگی هم زده نخواهد شد.»
محیط زیست: این پروژه مجوز ندارد
تلاش برای افتتاح پتروشیمی زیدون بهبهان در حالی ادامه داشته که محیط زیست پیش از این افتتاح بدون مجوز آن را غیرقانونی اعلام کرده است. بیستم دیماه پارسال سیروس کریمی، معاون محیط زیست انسانی اداره کل حفاظت محیط زیست استان خوزستان، در نامهای خطاب به مدیرعامل پالایشگاه زیدون بهبهان درباره درخواست «شرکت کاوشگران نفت جنوب» برای ساخت این پالایشگاه نوشته بود که این طرح به استناد قوانین و مقررات محیط زیستی مشمول تهیه و ارائۀ گزارش ارزیابی اثرات محیط زیستی توسط مشاوران ذیصلاح (دارای رتبۀ محیط زیستی از مراجع قانونی) است.
در این نامه به قوانینی اشاره شده است که براساس آن «مجریان طرحها موظفند در مرحلۀ امکانسنجی و مکانیابی گزارش ارزیابی اثرات زیست محیطی مربوط را تهیه و برای بررسی و تأیید کارگروه ارزیابی اثرات زیست محیطی به سازمان حفاظت محیط زیست ارائه نمایند». کریمی در ادامه مینویسد: «گزارش اولیه ارسالی فاقد اعتبار جهت بررسی میباشد. مجدداً تأکید میگردد هرگونه شروع عملیات اجرایی منوط به ارائۀ گزارش ارزیابی، تأیید توسط کارگروه ارزیابی استانی و ملی و اخذ مجوز زیست محیطی میباشد.»
نامۀ دوم مربوط به روزهای پیش از برنامۀ کلنگزنی است. پنجم اردیبهشت ۱۴۰۲، فرخ شیرعلی، رئیس اداره محیط زیست بهبهان، در نامهای خطاب به مدیرعامل پالایشگاه زیدون با اشاره به ماده ۱۱ قانون هوای پاک و تصویبنامۀ مورخ ۱۳/۱۱/۱۳۹۰ هیأت وزیران و همچنین ماده ۳۸ قانون برنامۀ ششم توسعه و تصویبنامۀ مورخ ۲۴/۲/۱۳۹۶ شورایعالی حفاظت محیط زیست کشور نوشته است: «طرح احداث پالایشگاه زیدون بهبهان در مرحله امکانسنجی و مکانیابی مشمول تهیه و ارائۀ گزارش ارزیابی اثرات زیست محیطی توسط مشاوران ذیصلاح میباشد که تا این تاریخ هیچگونه طرح مطالعات ارزیابی اثرات زیست محیطی به این سازمان وصول نگردیده و صدور مجوز زیست محیطی منوط به ارائه گزارش EIA میباشد. لذا خواهشمند است از هرگونه عملیات اجرائی (جادهکشی، تسطیح اراضی، خاکبرداری، خاکریزی، تجهیز کارگاه) و مراسم کلنگزنی جداً خودداری فرمایند.»
توقف دو پروژه زیدون و آغاجاری
یک منبع آگاه خبر میدهد که پیش از این در پنج مرحلۀ دیگر، موافقتنامه اصولی این پتروشیمی از سوی معاونت برنامهریزی وزارت نفت باطل شده است. او میگوید: «تلاش روزهای اخیر برای افتتاح پتروشیمی براساس ششمین و آخرین مرحلۀ تمدید موافقتنامه صورت گرفته است. اما در این موافقتنامه سه شرط مطرح شده است: اگر تا پنجم اردیبهشت ۱۴۰۲ کلنگزنی انجام نشود، مجوز باطل است. همچنین، اگر تا پنجم اردیبهشت ۱۴۰۳ این پروژه بیشتر از ۳۰ درصد پیشرفت فیزیکی نداشته باشد، مجوز باطل میشود. شرط آخر این است که قبل از عملیات اجرایی اخذ گزارش ارزیابی، تأییدیۀ محیط زیست و مجوز گروه سازگاری با کمآبی وزارت نیرو الزامی است.»
درحالیکه پیش از این در نیمۀ مرداد ۱۴۰۰، قاسم سلیمانی دشتکی، استاندار وقت خوزستان، خبر داده بود که سه پروژۀ پتروپالایش در بهبهان و آغاجاری ساخته میشود، این منبع آگاه میگوید: «علاوه بر پتروشیمی زیدون، اکنون جلوی اجرای پتروشیمی آغاجاری هم گرفته شده است.»