خونگرمی هموطنان جنوبی انگار در عزاداری هایشان هم رسوخ کرده است. برای همین، سوگواری هایشان داغ است و پرسوز و شورانگیز؛ به ویژه آنجا که یزله خوانی می کنند یا دمام می زنند. یزله خوانی و دمام زنی در ماه محرم تقریبا در همه استان های جنوبی مثل خوزستان و بوشهر و هرمزگان اگرچه با اندکی تفاوت، رواج دارد.
اجرای یزله خوانی پس از سینه زنی صورت می گیرد. به این ترتیب که عزاداران با گرفتن کمر فرد جلو، تشکیل یک قطار انسانی داده و با ضرباهنگ شعر یزله، به نرمی قدم برداشته و جلو می روند. این گروه پس از طی مسافتی ایستاده و دایره وار و خمیده با ریتم یزله به سمت مرکز، شروع به سینه زنی می کنند. اشعار و نوحه هایی که عزاداران در مراسم یزله می خوانند بستگی به زمان آن مراسم دارد. مثلا در شب تاسوعا همه با هم می خوانند «شب تاسوعاست امشب» و تک خوان در جواب می گوید: «کربلا غوغاست امشب». این آیین معمولا در روزهای نهم و دهم محرم و در پایان سینه زنی های سنتی انجام می شود.
دمام زنی هم مراسمی قدیمی است که در آن از سازهای دمام، سنج، اشکون، غمبر و بوق استفاده می شود. در گذشته برای جمع آوری عزاداران و سینه زنان بعد از ذکر و روضه و زیارتنامه و پیش از سینه زنی، مراسم سنج و دمام اجرا می شد. این مراسم علاوه بر بوشهر و خوزستان در شهرستان گچساران هم شهرت و محبوبیت بسیاری دارد.
آیین های محرمی در هر دو استان بوشهر و خوزستان بسیار متنوع و پرشور اجرا می شود. روضه خوانی، تعزیه، علم گردانی، نخل گردانی، شیدونه یا شیدانه گردانی، آیین سه روزه شوشتر، نخل مقوم حسین شوشتر، سینه زنی سه سنگ، کولکی بهبهان و مشعل گردانی بخشی از آیین های پرشور مردم جنوب در ماه محرم است.
آیین هایی که گفتیم، مراسم آشنا و معمولی هستند، به جز برخی از آنها مثل شیدانه یا شیدانه گردانی که شاید نشنیده یا کمتر شنیده باشید و از مراسم عزاداری مردم دزفول و شوشتر است. شیدانه اتاقی چوبی با چهار گلدسته است که در روز تاسوعا و عاشورا با شمایل ائمه اطهار تزئین می شود. شیدانه از نخل سبک تر است و داخل آن نذری هایی مانند خرما و حلوا قرار داده می شود و در روز عاشورا و تاسوعا میان مردم پخش می گردد.
آیین سه روزه شوشتر هم دو روز پس از عاشورا برگزار می شود. در این آیین اجساد شهدا را که به مدت دو روز روی زمین باقی مانده، به صورت نمادین دفن می کنند.
از گذشته های دور تاکنون در بهبهان هم سینه زنی به سبک های گوناگونی در مراسم عاشورا برگزار می شده است. سینه زنی سه ضرب یا سه سنگ، از سبک های معمول سینه زنی ازگذشته تاکنون در بهبهان است که سینه زنان به دو صورت نشسته و ایستاده آن را اجرا می کنند. سنگ در زبان بهبهانی ها گویا به معنای ضربه است و چون سه ضربه پیاپی با ریتم خاص و با فاصله بسیار اندک به سینه زده می شود، آن را سه سنگ می گویند. پس از این ضربه ها، مکث کوتاهی صورت گرفته و مجدد سه ضربه دیگر زده می شود. سه سنگ معمولا در بخش آخر آیین عزاداری اجرا می شود.
و اما به هرمزگان، دیگر استان جنوبی کشورمان برویم که یکی از سنت های معروف محرمی آن، علم شویی است. این آیین مربوط به شهر بندرعباس و منبر گپ یا حسینیه ۱۲امام از حسینیه های قدیمی این شهر با قدمتی بیش از ۳۰۰سال است. عزاداران حسینی هرساله در روز دوم محرم طبق سنتی دیرینه علم ها را به دریا برده و غسل (شست وشو) داده و برای عزدارای امام حسین(ع) آماده می کنند.
در این آیین که در ساحل شهر بندرعباس برگزار می شود، ۱علم به نیت و نماد۱۲امام معصوم (ع) در آب دریا که نماد پاکی و روشنی است، تطهیر می شوند.
هرمزگانی ها آیین های محرمی متنوع دیگری هم دارند و چک چکو یا سنگ زنی یکی دیگر از آنهاست…
- منبع خبر : جام جم
